Çocukları Ödülle İyi Davranışa Yöneltmek Doğru mu?

Ebeveynlerin çocuklarını çeşitli kurallara uydukları zaman, örneğin ödevlerini yaptıklarında, yatmadan önce dişlerini fırçaladıklarında ya da odalarını topladıklarında  vb. durumlarda ödüllendirmeleri oldukça yaygındır.

Çocukları, olumlu davranışlardan sonra herhangi bir şekilde ödüllendirmek çocukların o davranışı benimsemelerinde önemli bir rol oynar. Ancak bu ödül sisteminde dikkat edilmesi gereken bir şey var ki o da ödülün rüşvete dönmemesidir. İyi davranışlardan sonra ödüllendirmek her ne kadar çocuğun motivasyonunu artırsa da bu ödül sistemi keskin bir şekilde bir şarta bağlanmamalıdır.

Örneğin, “Okulda öğretmenini üzmezsen okul çıkısı seni yemeğe götüreceğim.” ya da “Gittiğimiz yerde yaramazlık yapmazsan ertesi gün seni parka götüreceğim.”  gibi.  Gerçi günümüzde yemek, park gibi ödüllerin yerini “bilgisayarda daha çok zaman geçirme, tablete yeni oyun indirme” gibi yeni etkinlikler almış durumda.

Ödülün keskin şekilde şarta bağlandığı durumlarda her ne kadar kısa vadede başarı sağlansa da, yani çocuk istenilen davranışı yapsa da, uzun vadede davranışın kalıcı olmamasına ve çocuğun zaten yapması gereken davranışlar, alması gereken sorumluluklar için ödül beklemesine neden olmaktadır. Bu da yapılması istenen davranışların “doğru” olduğu için değil, sonunda “ödül” olduğu için yapılması demektir ki, bu durum çocukların fizyolojik ve psikolojik gelişimlerinin olumsuz etkilenmesine yol açar.

Çocuklar takdir edilmek isterler. Özellikle kendilerine rol model aldıkları birinden takdir görmek, onun ilgisini hissetmek bir çocuk için oldukça önemlidir.  Bununla birlikte ebeveyn olarak iyiye yöneldiği için onunla gurur duyduğunuzu belirtebilir ya da bazen sadece bir gülümseme ile onu önemsediğinizi gösterebilirsiniz. Özellikle gelişim çağındaki çocuklar için en önemli ödül budur. Bu, birçok maddi ödülden çok daha etkilidir.

Emeğinin başkaları tarafından görülmesi, takdir edilmesi çocuğun motivasyonunu artıracağı gibi birçok yönden başarısına da katkı sağlayacaktır. Ancak takdir esnasında kullanılan kelimelere de özen gösterilmelidir. Mesela “Çok zekisin, akıllısın.” vb. söylemler yerine açıkça “Takdir ediyorum, çabanı görüyorum.” gibi ifadeler kullanmak oldukça önemlidir. Aksi hâlde bir kez zekisin, denilip bir sonraki yaptığında  aynı tepkiyi almazsa bu sefer önceki övgünüz onu kötü hissettirebilir, dahası “Artık zeki değilim, akıllı değilim.” gibi düşüncelere kapılabilir. Bununla birlikte onu sürekli övmek, zekâsına iltifatlar yağdırmak da “Ben zaten zekiyim.” algısı oluşturabileceği ve “Zaten çalışmama gerek yok.” gibi bir düşünceyi ortaya çıkarabileceği için çocuğu takdir ederken kullanılan ifadelere dikkat etmek oldukça önemlidir.

Takdir ifadeleri yerine ödüllendirme adı altında her seferinde çocuğunuza hediyeler, pahalı oyuncaklar alır, onu sık sık seyahatlere götürürseniz bir süre sonra çocuğunuz daha fazlasını isteyecektir. Bu da zamanla hiçbir şeyden keyif almayan, doyumsuz bir bireye dönüşmesine neden olur. Dahası artık doğru davranışları sadece istediğini elde etmek için yapar hâle gelmesine yol açar.

Unutulmamalıdır ki her durumda ödülün niteliği ve niceliği önemlidir. Ödül sisteminde önemli olan çocuğunuzun iyi davranışa yönelirken davranışı benimsemesi ve öz güvenini pekiştirerek doğruyla yanlışı ayırt eder hâle gelmesidir.

Sevgili Veliler, her koşulda çocuğunuzun sizin davranışlarınızı örnek aldığını unutmayın. Onu yapmasını istediğiniz bir davranışa yöneltirken öncesinde sizin de aynı davranışı göstermeniz gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.

 

 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir